Krapte op de arbeidsmarkt leidde tot andere keuzes. Er werden mensen uit het buitenland aangetrokken om het werk te doen. Dit was een landelijke trend, ook bij de Vries Robbé werden de gastarbeiders geworven. Vooral uit het Middellandse Zeegebied. Een logische keuze om daar mensen te werven, aangezien de lokale markt niet voldoende mensen kon leveren om het nodige werk te doen. Daar was relatief veel werkeloosheid, de welvaart nam daar minder toe als in Nederland. Dus mensen waren snel geneigd om het werk aan te nemen.
Al rond 1962 kwam er een beweging op gang om mensen uit België aan te nemen (het liefst nam het bedrijf ook werknemers in dienst uit eigen omgeving), er werden wat medewerkers uit omgeving van Herentals en Oostmalle aangenomen. Dat was niet voldoende, de wervingsacties in eigen regio en nabije buitenland hadden te weinig resultaat, dus volgde ook de VR de nationale trend om mensen te werven uit zuidelijkere gebieden.
De directie van de VR startte in Italië, met hulp van een wervingsbureau in Milan werden mensen uit Zuid-Italië en Sardinië geworven. Al snel werd ook Griekenland aangedaan, nadat de Federatie van Metaalindustrieën (FME) een arbeidscontract had afgesloten met de Griekse overheid. Natuurlijk kostte dat hele proces veel tijd (en geld). “Waarom halen ze al die buitenlanders naar hier?”, “Wat kost dat allemaal niet?” waren natuurlijk vragen die gesteld werden.
Bedrijven werden verplicht om voor goede huisvesting te zorgen. De veelal Griekse werknemers van de buizenfabriek in Arkel kregen onderdak in de Westwagenstraat (in het voormalig diaconiehuis), wat een geslaagde plek zou blijken.
Andere VR medewerkers werden in pensions en hotel in Gorinchem en personeel voor de radiatoren fabriek werd initieel in Dordrecht ondergebracht, later in Gorinchem. Later werd ook voor verschillende mensen in particuliere pensions onderdak geregeld.
De VR betaalde natuurlijk een groot deel van de kosten voor huisvesting en reiskosten, maar ook de medewerkers moesten kostgeld betalen. De Vries Robbé was transparant over de vergoedingen die de gastarbeiders kregen vanuit het bedrijf. De gastarbeiders kregen natuurlijk vergoedingen, extra vakantiedagen (om terug te kunnen reizen naar familie). Dingen die de gewone werknemers niet kregen. Dit zal binnen het bedrijf onbegrip opgeleverd hebben. Er werd daarom in 1965 ook extra uitleg gegeven in het maandelijks communiqué ‘Onze Bedrijven’ dat onder al het personeel werd verspreid (NB. ik weet niet of er voor de gastarbeiders vertaalde versies beschikbaar waren).
In het blaadje werd ook ingegaan op cultuurverschillen en een beroep gedaan dat bij onenigheid zelfbeheersing belangrijk was.
In de maandelijkse blaadjes “Onze Bedrijven” werden de veiligheidswaarschuwingen soms ook met vertalingen afgedrukt. Hier één van de waarschuwingen uit een blaadje van oktober 1966. De rest van het blad was vrijwel geheel in het Nederlands. Ik vermoed dat niet heel veel van de Griekse of Italiaanse werknemers het gelezen zullen hebben.
Voor de camera
Het maandelijkse blad ‘Onze Bedrijven’ had ook een maandelijkse rubriek “voor de camera”, waar een werknemer even werd uitgelicht. Vanuit alle hoeken van het bedrijf werden de VR medewerkers even in de spotlight geplaatst, zo passeerde ook een enkele gastarbeider de revue
Guiseppe Boccucci – Onze Bedrijven, oktober 1965
In september 1963 kwam de Italiaanse Guiseppe Boccucci als gastarbeider in dienst bij De Vries Robbé & Co. Hij startte de eerste maand bij Betondak in Arkel om vervolgens in de radiatoren fabriek in de Lingewijk aan de slag te gaan. Hij werd ook (geen onverdienstelijk) lid van de VR-fanfare. Hij speelde al sinds zijn 14e jaar baritonsaxofoon. Initieel bij de fanfare in zijn geboortedorp (in de buurt van Napels), later ook in militaire dienst.
Bij optredens van de VR-fanfare werd hij extra toegejuicht door zijn landgenoten die hier ook werkzaam waren.
Het artikeltje over Boccucci werd tweetalig afgedrukt, Nederlands en in het Italiaans. Op deze foto heeft hij handschoenen aan waar ook “VR” op staat geschreven. Kennelijk verdween er zo nu en dan nog wel eens wat bij het bedrijf en moest het gemerkt worden. Ik heb van dhr. Kees Kuijntjes een setje handschoenen met een zelfde soort markering:
Gorinchem 