Gorinchem

Vanuit mijn interesse voor de lokale historie van Gorinchem ben ik me ook eens gaan verdiepen in de geschiedenis van een van de grootste bedrijven die de stad Gorinchem heeft gekend. Het staalconcern de Vries Robbé. Op veel plekken in het land zijn nog sporen van het concern te vinden. Staalskeletten, stalen ramen, bruggen en meer. Het belang voor de stad Gorinchem wordt ook uitgedragen door Stichting Behoud Erfgoed de Vries Robbé, die al een aantal iconische gebouwen in Gorinchem hebben weten te redden (zie http://www.behouderfgoeddevr.nl/).

Ik heb zelf wat boeken, foto’s en documenten verzameld, aangevuld met verhalen van mensen op Internet en informatie uit wat archieven was dit voldoende materiaal om eens verder uit te werken in de vorm van deze site.

Reacties zijn uiteraard welkom 🙂

Barry van Baalen (brievb (at) gmail.com)

---

Het kantoor aan de Vries Robbéweg in Gorinchem

De fabrieken en het kantoor van de Vries Robbé waren aan de Arkelsedijk gevestigd, in 1912 zag het terrein aan de Linge er zo uit. Op de voorgrond het kantoor.

Kantoor de Vries Robbé aan de Arkelsedijk in ~ 1912

Vanaf de overzijde van de Linge was dit het beeld van het kantoor (links) met de fabriekshal ernaast

Het bedrijf draaide goed, dus moest er uitbreiding komen. In 1928 is het nieuwe kantoor van de Vries Robbé aan de Vries Robbéweg gebouwd. Hier onder een foto van de bouw, gezien vanaf de Arkelsedijk. Aan de overkant van de dijk stond het oude kantoor en de werkplaatsen van de Vries Robbé. Het nieuwe gebouw had een omvang van 55 bij 50 meter en was 12 meter hoog. De architect was Dirk Roosenburg uit Den Haag. Bij de opening in december 1928 was dit het grootste kantoorgebouw in Gorinchem. Voor die tijd was het erg modern. Elektrische verlichting, een automatische telefooncentrale, centrale verwarming (in veel van de ruimtes) en elektrische klokken die op gezette tijden signalen gaven!

Bouw van het kantoor van de Vries Robbé 01-09-1928 (Regionaal Archief Gorinchem)

Bouw van het kantoor van de Vries Robbé november 1928 (Regionaal Archief Gorinchem)

Het nieuwe pand werd uitgebreid vastgelegd op foto door fotograaf Joz. de Jong uit Gorinchem. Hier een aantal van de foto’s die hij maakte eind 1928 of begin 1929.

Tourniquet nieuw kantoor de Vries Robbé 1929

Tekenkamer nieuw kantoor de Vries Robbé 1929

Diensttrap nieuw kantoor de Vries Robbé 1929

Uitzicht directiekamer nieuw kantoor de Vries Robbé 1929

Chefskamer nieuw kantoor de Vries Robbé 1929

Boekhouding nieuw kantoor de Vries Robbé 1929

Ontwerp- en tekenbureau nieuw kantoor de Vries Robbé 1929

In het pand was een groot gebrandschilderd raam geplaatst, aangeboden door het personeel aan de Directie bij de opening van het nieuwe pand. In het raam waren verschillende productieprocessen van het bedrijf zichtbaar. Dhr. J. Kamsteeg (geb. 1868, overl. 1946) hield een toespraak waarin hij het raam namens zijn collega’s aanbood. Het raam was toen nog niet klaar en werd een tekening aan de directie overhandigd.

Dit mooie raam met veel detail is vermoedelijk verloren gegaan, mocht iemand hier meer over weten, dan hoor ik het heel graag!

Tekenkamer De Vries Robbé door Joz. de Jong (1928 Foto Regionaal Archief Gorinchem)

Op bovenstaande foto omcirkeld werd Arie van Wijngaarden door zijn zoon Albert. Arie werkte bij de Vries Robbé, hij had een opleiding tot staalconstructeur gevolgd.

Directiekamer kantoorpand De Vries Robbe (1929) – foto Reg. Archief Gorinchem

De directiekamer was behoorlijk luxe, met een mooi visgraatparket. Het uitzicht aan een kant was nog beperkt, boerderij “Eike’s Hof” stond vlak voor het raam zoals op bovenstaande foto te zien is. Aan de linkerzijde op deze foto is er zicht op de Arkelsedijk.

---

Onderstaande foto is een ansichtkaart met kantoor de Vries Robbé en Co. (Uitgever Artur Klitzsch & Co. den Haag – no. 1412), jaartal onbekend.Vermoedelijk is de foto rond 1930 gemaakt. Deze kaart is een uitgave van Arthur Klitzsch uit Den Haag (helaas is de postzegel met poststempel verwijderd), Klitzsch werkte tussen 1924 en 1933 in Nederland; het kantoor van de VR is in 1928 gebouwd, dus de foto moet in de periode 1928-1933 gemaakt zijn. In die periode is ook de ambachtsschool gebouwd. Best aannemelijk dat het verkeersbord met de (vermoedelijke) tekst “werkzaamheden 25 km per uur” voor die klus is neergezet

Hoogste punt bereikt, de vlag hangt uit

Onder een advertentie met foto van het kantoor van de Vries Robbé aan de Vries Robbéweg. Het leuke aan de foto is dat deze nu eens van de andere kant gemaakt is, vanaf de Arkelsedijk. Links kun je de stenen trap de dijk op nog zien. Voor het hek staat een luxewagen en een bestelwagen geparkeerd. De conciërgewoning (lijkt bij het kantoor te horen) die staat er in 2019 nog.

Deze advertentie verscheen in het boekje “Bezoekt Gorinchem, Vestigt u te Gorinchem” dat in September 1931 is uitgegeven ter promotie van de stad.

Kantoor De Vries Robbe aan de W. de Vries Robbeweg

Een promotiefoto van de tekenkamer van de Vries Robbé. Deze foto is gemaakt in januari 1939 en werd o.a. in het personeelsblad afgedrukt.  Dit ziet er uit als massaproductie. Alle tekentafels zijn met militaire nauwkeurigheid in de ruimte geplaatst.

Het nog verse kantoorgebouw in juni 1930 (foto Hein Philipse)

Later bij een herindeling van het kantoor werd op de tekenkamer ook het archief geplaatst, een van de dames op de voorgrond is Adrie Baas.

De tekenkamer kreeg bij de herinrichting plantenbakken, kleurrijke stoelen en stalen kantoormeubels, zo werd de werkomgeving prettiger.

Kantoor De Vries Robbe, vermoedelijk de boekhouding (Foto Flip van Wijk / Facebook)

Kantoorpand De Vries Robbe tijdens de sloop (na 2000)

De laatste resten van het voormalige kantoor van de Vries Robbe, het nieuwe politiebureau van Gorinchem zal op deze plaats gebouwd worden. Foto 2003.

Fabriek I (Arkelsedijk)

Aan de Arkelsedijk bevond zich de eerste fabriek van de Vries Robbe. Op deze ansichtkaart van omstreeks 1910 zijn links de werkplaatsen zichtbaar. Aan de rechterzijde worden omstreeks die periode ook de eerste huizen van de Lingewijk (in de volksmond Zandvoort genoemd) gebouwd in de van Andel-Smitstraat en omgeving.

Onder een overzichtstekening uit “de Vries Robbe-Nieuws” van 7 augustus 1940 van de toekomstige situatie bij Fabriek I aan de Arkelsedijk. Ontwerp van architecten Merkelbach en Karsten.

Voor die toekomstige zouden 3 objecten geplaatst worden op het terrein:

1. Een aantal garages voor personen- en vrachtauto’s;
2. Een schaftlokaal voor plm. 125 personen;
3. Een ontvangzaaltje voor bezoekers van de fabrieken.

Het schaftlokaal (het gekromde gebouw) is bewust ‘geopend’ naar de Linge gepositioneerd. Zo was er uitzicht op de stad en (dit was de zuidzijde) kon men zich tijdens het schaften in het zonnetje koesteren. De trap vanaf de Arkelsedijk naar het fabrieksterrein zou ook nieuw worden aangelegd recht tegenover de ‘kantoortrap’ aan de andere kant van de dijk.

Een tweede overzichtstekening uit 1940, dit is de situatie zoals de architecten Merkelbach en Karsten voor ogen hadden. in het blad stond als laatste zin: “Het ligt in de bedoeling van de directie met een beplanting het geheel een “menschelijk” karakter te geven”

Op vrijdag 11 juli 1941 heeft om 11 uur de officiële ingebruikname plaatsgevonden van het opnieuw ingerichte terrein. Hier waren de architecten ook bij aanwezig. Dhr. C.T. de Vries Robbé heeft namens de directie een rede gehouden voor de aanwezigen.
In het personeelsblad de week na de opening stond bovenstaande foto van het schaftlokaal en ontvanggebouw afgedrukt.

Onderstaande serie foto’s zijn van kort na de oplevering (Archief Amsterdam) van de gebouwen aan de Vries Robbé.

Het heringerichte terrein voor Fabriek I aan de Arkelsedijk was het laatste grote initiatief van dhr. A.A.C. de Vries Robbé, de president directeur van het bedrijf (17 jaar lang) die in december 1940 was overleden. Het eindresultaat heeft hij dus zelf nooit mogen aanschouwen. Bij de officiële opening was zijn weduwe (mevrouw De Vries Robbé-Telders) wel aanwezig. Zijn foto werd ook op de verdieping van het ontvanggebouw opgehangen.
Ter herinnering aan de overleden A.A.C. de Vries Robbé werd in juni 1942 een monument geplaatst op de plek waar de speelweide was bij de toegangspoort van het terrein. Lees hier meer over het monument en de onthulling.

De ‘rotonde’ met er achter de vrachtauto garages. Op de voorgrond een betonnen lantaarnpaal.

Overvaren van de Rotonde naar de andere kant van de Linge

In 1996 is de Rotonde verplaatst en aan de overkant van de Linge geplaatst, zodat op de oude plaats de nieuwe brandweerkazerne van Gorinchem kon worden gebouwd. Dit is voornamelijk mogelijk gemaakt door de inzet van John Stoop om dit stukje erfgoed van de Vries Robbe te kunnen behouden.

Het project werd ook nog uitgelicht in het tijdschrift voor architectuur Acht en Opbouw, in december 1941. Het blad zelf is op Delpher te vinden.

De rotonde en het schaftlokaal zijn Rijksmonumenten – zie https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/525102 voor details.

---

Fabriek II (Spijksedijk)

Bouw van fabriekshal van de Vries Robbe aan de overzijde van de Linge aan de Spijksedijk. Foto gemaakt door Dhr. Toon Overweel (~1929) / via Facebook

Winterse foto (~1929) met het staalskelet van de fabriek aan de Spijksedijk. Links de fabriek aan de Arkelsedijk

Uitzicht vanaf molen Nooit Volmaakt over de Linge en het Vries Robbé terrein (23 mei 1939(

In Gorinchem staat een pers!

in 1939 voerde de Vries-Robbé een landelijke campagne in verschillende dagbladen.  Een pagina grote afbeelding van de nieuwe afkantpers die in Fabriek II geïnstalleerd was. De grootte van de afbeelding sprak natuurlijk wel tot de verbeelding zoals je in onderstaande advertentie kunt zien. Het was de grootste pers van zijn soort in Nederland. De zaken gingen toen nog erg goed.

Deze pers was een “Cincinetti All Steel Press Brake” van de Cincinatti Shaper Co. uit Amerika (ze bestaan nog). Dit 57.000 kg (met onderdelen van wel 12.000 kg) wegende monster arriveerde als bouwpakket in grote kisten in Gorinchem, 90 dagen nadat de bestelling geplaatst was en werd bij de montage op een aparte fundering in de fabriekshal geplaatst. De montage verliep soepel (“de afwerking was perfect en alles paste zoo uitstekend dat geen bijzondere moeilijkheden bij de montage werden ondervonden“). Deze machine was (uiteraard) elektrisch aangedreven. De machine kon een maximale druk uitoefenen van 450 ton.

Natuurlijk ging het in de oorlogsjaren mis en werd de pers op 16 december 1944 afgevoerd door de bezetter (met verschillende andere eigendommen). In het de Vries Robbé-nieuws van 3 september 1946 wordt gemeld dat met hulp van het Commissariaat-Generaal voor de Nederlandsche Economische Belangen in Duitschland de pers weer opgespoord is en retour gekomen is.

---

In 1930 werd op het terrein van fabriek II een zandspuitinrichting geplaatst, die stond een eindje van de overige bebouwing omdat het nogal wat stof genereerde.

In 1939 werd een nieuwe spuitruimte op het terrein geplaatst. Deze had een veel betere afzuiging (de ‘exhauster’ kon 600 m3 lucht per minuut wegzuigen en weer aanvullen met verse lucht). De nieuwe ruimte had een dubbel lorriespoor waarover de goederen aangevoerd werden en over de lengterichting door de spuitruimte werden geleid, op onderstaande foto zijn de sporen goed te zien.

Met de nieuwe inrichting werd het stof ook niet meer zomaar de buitenlucht ingeblazen. Het werd met water besproeid en door een kelder waarin water stond geleid. Daar werd het laatste stof opgevangen, hoe het verder afgevoerd werd is niet duidelijk.

Op de laatste foto met de nieuwe inrichting dragen de spuiters ook helmen, deze waren voorzien van een inlaat waardoor elektrisch verwarmde lucht werd toegevoerd. Hierdoor werd voorkomen dat de lucht met het stof ingeademd werd. Al met al was deze nieuwe ruimte een grote verbetering van de werkomstandigheden voor de werknemers die hier werkzaam waren.

Stansmachine van De Vries Robbe (begin jaren ’20)

Sloop van Fabriek II (2004)

In maart 2004 werden de restanten van de leegstaande hallen van Fabriek II aan de Spijksedijk gesloopt. Er werd plaatsgemaakt voor een woonboulevard ‘De Spijkse Poort’. Hier een aantal foto’s van de hallen tijdens de sloop.

---

Veranderingen op en om onze fabrieksterreinen (1954)

Overzicht wijzigingen fabrieksterrein Fabriek II 1953-1954

In 1953 en 1954 zijn door de Vries Robbé verschillende aanpassingen gemaakt aan de infrastructuur op en om de fabrieken heen. Zo werd onder andere de Spijksedijk aan de Dalemse zijde verbreed om groter gemotoriseerd verkeer de mogelijkheid te bieden om te kunnen keren wanneer zij langs Portier II  het fabrieksterrein zouden verlaten.

Dijkverbreding Spijksedijk 1953-1954

Bij de Vijfde Uitgang was een werfje van G. v.d. Hooff, in de zomer was het vrijwel verscholen in het groen verscholen. De opstallen op het terrein werden gesloopt en vervolgens werd het terrein opgehoogd door de Vries Robbé. Hier nog een foto van het verdwenen stukje werf.

Werf G. v.d. Hooff

Ligging werf v.d. Hooff (foto KLM 1952)

Verder werd met de firma T.G. Sterkenburg, die reeds aan de Spijksedijk gevestigd waren voor de Vries Robbé daar begon, een overeenkomst bereikt om te verhuizen. Zij zouden naar het nieuwe industrieterrein verhuizen.Op die plek zou een centraal magazijn gebouwd moeten worden voor de buitenmontage en voor de fabriek. De ruimte van het magazijn in Fabriek II zou dan gebruikt gaan worden door de Machinale Bewerking.

Aan de noordelijke kant van het terrein aan de Spijksedijk (Sprokkelenburg) werd een brugje gelegd over de uitwateringskolk van het gemaal “Constantia”. Voorheen werd materiaal steeds over water vervoerd, nu konden ook auto’s en lorries dat terrein bereiken.

Brugje over uitwateringskolk nabij het gemaal “Constantia”

---

Radiatorenfabriek (Lingewijk)

Begin jaren ’60 werd in de Lingewijk, ten noorden van de Ijsbaan een nieuwe radiatorenfabriek gebouwd door de Vries Robbé, eind 1963 werd deze geopend.

Radiatorenfabriek De Vries Robbe (Lingewijk Gorinchem) in aanbouw (Foto Regionaal Archief Gorinchem)

Radiatorenfabriek De Vries Robbé in de Lingewijk te Gorinchem (1964) aan de Ijsbaan 445 (Reg. Archief Gorinchem).

Radiatorenfabriek De Vries Robbé, ontworpen door ir. H.E. Oud

In 1975 werd dit deel overgenomen door het Engelse Stelrad voor ruim 10 miljoen gulden. In mei 1981 werd de boel gesloten, het ging financieel te slecht; de 160 werknemers werden ontslagen.

Interieur van de Stelrad radiatorenfabriek na de sluiting. (Foto Reg. Archief Gorinchem)

Het pand van de radiatorenfabriek heeft tot 2006 bestaan, toen werd het gesloopt:

Sloop voormalige radiatorenfabriek 2006

Sloop voormalige radiatorenfabriek 2006

Sloop voormalige radiatorenfabriek 2006

Sloop voormalige radiatorenfabriek 2006

---

Na het faillissement

Fabriek 4 –  na faillissement Nederhorst Staal op 09-05-1976 (foto Bert Verhoef / collectie Anefo)

Gorinchem, oktober 1977 kijkdag bij de fabriek van Nederhorst die volgende week op een speciale veiling onder de hamer gaat (voorh. Vries Robbe) – Foto ANP

De verkoop van de inboedel bracht volgens onderstaand radiobulletin ruim 4 miljoen gulden op.

Radiobulletin ANP Verkoop Nederhorst 31-10-1977

---

Overzicht / terrein

Hier onder zien we nog een geweldig mooie luchtfoto van  een deel van Gorinchem, gemaakt door de KLM met de fabriekshallen van de Vries Robbé, de Linge en … Zandvoort (de Lingewijk). Je kunt op deze foto goed zien hoe de Vries Robbéweg vroeger overging op de Arkelse Onderweg en dat de Hugo de Grootstraat echt de ingang van de wijk geweest is. Een groot deel van de wijk zoals we die nu kennen is nog niet aangelegd. De scholen aan de Herman de Ruyterstraat zijn ook nog niet gebouwd (In 1932 is het houten noodgebouw (waar later de Gideonschool kwam) aan de Herman de Ruyterstraat neergezet). De boomgaard tussen de begraafplaats en de wijk zelf is ook goed zichtbaar. Helemaal rechts bovenin kun je nog een stukje van de suikerfabriek aan de Arkelsedijk zien. Volgens KLM-aerocarto is deze foto uit 1923.

Luchtfoto KLM 1923 met terrein De Vries Robbé

Luchtfoto KLM 1952 met terrein De Vries Robbé

---

Winter, eind jaren 1920 (vermoed ik). Er ligt een flink pak sneeuw, maar het werk van de Vries Robbé gaat gewoon door. Een aantal mannen verplaatst stalen balken (?) over een spoor. Aan de overkant van de Linge (links) is Fabriek I aan de Arkelsedijk te zien.  Aan de rechterzijde zijn de nieuwe loodsen van Fabriek II in aanbouw.

Locatie Eindhoven

Ook in Eindhoven was een vestiging van De Vries Robbé, volg deze link voor meer informatie.